Lauterbach benadrukt het belang van gezondheidsgegevens voor AI-innovaties en hervormingen in de gezondheidszorg

Karl Lauterbach beschouwt gezondheidsgegevens als essentieel voor AI-innovaties en trekt de interesse van technologiegiganten zoals Google, Meta en OpenAI. Hij beschreef het elektronisch patiëntendossier als een hulpmiddel dat in het begin grote uitdagingen met zich meebrengt, maar dat dankzij de late adoptie nu nieuwe technologische mogelijkheden ontstaan. Hij bracht deze visie naar voren tijdens zijn keynote speech op de Digital Health Conference van Bitkom.

“De digitalisering van het Duitse zorgstelsel is de afgelopen 20 jaar traag verlopen. Met de invoering van het elektronisch patiëntendossier op 15 januari voor 70 miljoen verzekerden is inmiddels een grote stap voorwaarts gezet. “Het vormt het hart van de digitalisering in het zorgsysteem en zal de patiëntenzorg drastisch verbeteren”, beloofde de federale minister van Volksgezondheid.

Momenteel worden röntgenfoto's en artsenbrieven vaak nog fysiek getransporteerd, wat kan leiden tot onvolledige informatie en de efficiëntie van gesprekken tussen arts en patiënt, die doorgaans slechts vier tot zes minuten duren, kan aantasten. Volgens Lauterbach hebben patiënten vaak moeite met het begrijpen en samenvatten van medische bevindingen, wat kan leiden tot een verkeerde diagnose.

Duitsland heeft het duurste zorgstelsel van Europa, maar volgens Lauterbach zijn er aanzienlijke kwaliteitstekorten. “Voor het eerst hebben we een levensverwachting die onder het EU-gemiddelde ligt”, merkte hij kritisch op.

Karl Lauterbach wil deze tekortkomingen aanpakken door middel van uitgebreide hervormingen op het gebied van digitalisering, ziekenhuiszorg en medisch onderzoek. Hij benadrukte het belang van het elektronisch patiëntendossier en het Research Data Center for Health (FDZ Gesundheit) van het Bundesinstitut für Geneesmiddelen- und Therapieveiligheid als centrale elementen voor toekomstige ontwikkelingen in het gezondheidszorgsysteem.

Lauterbach over de waardevolle dataschat van het elektronisch patiëntendossier

Karl Lauterbach benadrukt het enorme belang van het elektronisch patiëntendossier (ePA), dat in de toekomst zal dienen als de centrale verzameling van gezondheidsgegevens. In dit dossier worden routinematig laboratoriumbevindingen, beeldgegevens, ziekenhuisgegevens, medicatiegegevens, verpleegkundige informatie en digitale gezondheidsapplicaties geïntegreerd. Lauterbach benadrukte: “Als je nu bedenkt hoe groot deze schat aan data is – we hebben elk jaar een miljard arts-patiëntcontacten in de praktijken.”

Dankzij de ePA en de mogelijkheid om bezwaar te maken tegen het verzamelen van gegevens, groeit deze schat aan gegevens voortdurend. Het is van bijzonder belang dat de dataschat van het FDZ Gesundheit (Forschungsdatazentrum für Gesundheit) steeds verder wordt uitgebreid met aanvullende gegevens uit meer dan 400 medische registers en met genoomgegevens.

De declaratiegegevens van de zorgverzekering zijn al opgeslagen in het FDZ Gezondheid. In de toekomst worden alle gegevens gekoppeld via een gepseudonimiseerd zorgverzekeringsnummer. Deze uitgebreide database is niet alleen bedoeld om individuele behandelbeslissingen te vergemakkelijken, maar ook om klinische studies, epidemiologische evaluaties en verbeterd gezondheidsbeleid te ondersteunen. Volgens Lauterbach zal kunstmatige intelligentie (AI) worden gebruikt om deze dataset efficiënt te gebruiken. De dataset is vanaf het begin zo gestructureerd dat deze ‘AI-ready’ is. Lauterbach vroeg Israël om advies om ervoor te zorgen dat gegevensbescherming en gegevensgebruik optimaal op elkaar aansluiten.

Het onderzoeksdatacentrum maakt het mogelijk om via ‘confidential computing’ veilig toegang te krijgen tot de data, zonder dat deze de beschermde ruimte verlaat. Onderzoekers kunnen de gegevens evalueren met behulp van AI-methoden, waarbij toegang alleen wordt verleend voor het desbetreffende onderzoeksdoel. Volgens Lauterbach is het van cruciaal belang dat de dataset nooit uit deze beveiligde omgeving ontsnapt.

Met de invoering van de ePA en de FDZ Gezondheid vanaf 2025 worden gezondheidsgegevens verzameld van de geboorte tot aan de ouderdom – representatief voor de gehele bevolking. Lauterbach beschreef de ePA als het grootste digitale project in de Duitse geschiedenis en als een baanbrekende innovatie. Het doel is om wereldwijd de “grootste”, “meest representatieve” en “meest interessante” gezondheidsdataset te bouwen.

Lauterbach over de wereldwijde interesse in gezondheidsdata en de rol van kunstmatige intelligentie

Karl Lauterbach berichtte over de toenemende interesse van toonaangevende technologiebedrijven in de gezondheidsgegevens die worden verzameld door het elektronisch patiëntendossier (ePA) en het Research Data Center for Health (FDZ Gesundheit). Volgens Lauterbach zijn Meta, OpenAI en Google al in gesprek om hun AI-modellen met deze data te trainen en ermee te werken. Hij verzekerde dat ook Duitse oplossingen zouden worden ondersteund, maar dat de internationale belangstelling voor deze gegevens enorm was.

Een ander onderwerp dat Lauterbach benadrukte, is het gebruik van AI voor de vroege diagnose van ziekten. In de toekomst zouden zeer vroege stadia van kanker kunnen worden opgespoord via vingerafdrukken die in de eiwitstructuur van het bloed voorkomen. Lauterbach ziet een groot potentieel voor AI, vooral op het gebied van second opinions, om de zorg te ontlasten. Dit kan ook leiden tot de noodzaak van minder ingrijpende behandelingen, zoals volledige chemotherapie en het gebruik van meer gerichte therapieën.

Lauterbach heeft ook hoge verwachtingen van innovatieve behandelingen zoals gentherapie en CAR-T-celtherapie. Hij noemde AlphaFold en EvolutionaryScales ESM3 als andere positieve voorbeelden. Lauterbach voorspelt dat de komende jaren 15 miljoen babyboomers de arbeidsmarkt zullen verlaten en steeds vaker patiënt zullen worden. Dit is een uitdaging, maar biedt ook een kans om betere en efficiëntere medicijnen te ontwikkelen.

Tot slot benadrukte Lauterbach dat de geneeskunde als economische sector nog steeds groeikansen biedt, ondanks de economische stagnatie in andere sectoren. Sectoren als geneeskunde, digitalisering, medische technologie en farmacie blijven een positieve groei vertonen.

Lof van TK-baas voor hervormingen Lauterbach, maar ook kritiek op digitalisering

Jens Baas, hoofd van de Techniker Krankenkasse, prees Karl Lauterbach voor de vooruitgang die hij heeft geboekt met zijn hervormingen, met name de invoering van het e-recept, dat volgens Baas grotendeels succesvol is geïmplementeerd – afgezien van een paar “kleine hikjes”. Ondanks deze positieve uitkomst benadrukte Baas dat Lauterbach veel belangrijke stappen heeft gezet, maar dat het van groot belang is om de kosten in de gaten te houden.

Baas uitte echter kritiek op de digitalisering. Volgens hem is een ‘fundamenteel andere aanpak of manier van denken’ nodig om de uitdagingen op dit gebied effectief het hoofd te bieden.

Discussie over zichtbaarheid van factureringsgegevens en kritiek op het tempo van digitalisering

Jens Baas, hoofd van de Techniker Krankenkasse, uitte in een gesprek met de overheid kritische kanttekeningen bij de geplande automatische invulling van het elektronisch patiëntendossier (ePA) met declaratiegegevens. In de toekomst moeten deze gegevens voor iedere behandelend arts zichtbaar zijn. Baas merkte op dat er zorgen waren dat gevoelige informatie, zoals een hiv-diagnose, in het dossier zou kunnen worden vermeld. Dit leidde tot discussies. Hij bekritiseerde dat dergelijke overwegingen ertoe zouden kunnen leiden dat artsen plotseling niet meer over alle benodigde gegevens zouden kunnen beschikken. Baas noemde dit een ‘dom idee’ en waarschuwde dat dergelijke discussies de digitalisering niet zouden bevorderen. In Duitsland ontbreekt het aan een duidelijke mindset waarin iedereen, inclusief de sceptici, betrokken zou moeten worden.

Uit een recent onderzoek van Bitkom bleek dat 7 op de 10 respondenten vinden dat de digitalisering in de gezondheidszorg te langzaam verloopt. Toch heeft 83 procent van de respondenten de indruk dat artsen in principe openstaan voor digitalisering. Bovendien denkt 77 procent dat Duitsland internationaal gezien achterblijft.

Ondanks deze kritiek, Dr. Bernhard Rohleder, CEO van Bitkom, de vooruitgang onder leiding van Lauterbach. Hij benadrukte dat met de Digitaliseringswet en de Wet op het gebruik van gezondheidsgegevens twee belangrijke projecten zijn uitgevoerd in de verkorte wetgevingsperiode, waarmee jaren van stagnatie in de gezondheidszorg zijn overwonnen. Rohleder ziet digitalisering als de sleutel om het zorgstelsel in de toekomst efficiënt en betaalbaar te houden.